Sáng lập viên Bác Tôm: To Dài hay Ngắn Nhỏ

Đường xá lúc tan ca chật ních người. Nhích chiếc xe từng centimet trên đoạn đường Kim Mã, chị Tâm thở phào khi cuối cùng cũng đến được cửa hàng Bác Tôm, địa chỉ đi chợ quen thuộc của chị.

Không khí mát lạnh của cửa hàng và của thực phẩm tại đây khiến chị như được đánh tan sự xô bồ, chen lấn và bụi bặm nơi đường phố.

“Xem tivi báo đài, đọc tin tức thấy rất nhiều vụ ngộ độc cũng như quy trình thiếu vệ sinh nên chị rất lo. Trước đây chị thường mua đồ ăn cho gia đình tại khu chợ gần nhà nhưng sau đó chuyển dần sang mua tại siêu thị để đảm bảo”.

“Thế nhưng siêu thị lại ngược đường chị về nhà, vào siêu thị lại lo gửi xe nên khá mất thời gian. Từ ngày được một người bạn giới thiệu Bác Tôm, chị nghiền luôn đến giờ bởi vừa gần nhà, thực phẩm cũng đảm bảo vệ sinh và rất tươi ngon”, chị Tâm chia sẻ.

Chị Dung, một vị khách cũng đang lựa chọn sản phẩm tại đây cho biết: “Chị hay mua tại đây vì gần nhà và đặc biệt là thực phẩm tươi ngon. Buổi chiều đi làm về ra chợ đồ không còn tươi nữa nên chị thấy không thoải mái lắm. Giờ mua quen ở Bác Tôm rồi chẳng phải lo gì cả”.

Chia sẻ về mức giá, cả chị Tâm và chị Dung đều cho rằng cao hơn một chút khi so với mặt bằng chung tại chợ truyền thống nhưng không đáng kể và “mức chênh lệch cho sản phẩm chất lượng tốt là hoàn toàn xứng đáng”.

Cái duyên với nghề nông

Xuất hiện lần đầu tiên vào năm 2009 tại số 6 Nguyễn Công Trứ (Hà Nội), chuỗi Bác Tôm đến nay đã sở hữu 21 cửa hàng với hàng ngàn khách hàng thân thiết.

Đứng đầu chuỗi cửa hàng nổi tiếng nhưng người khai sinh của Bác Tôm Trần Mạnh Chiến lại trông không hề giống một ông chủ. Nếu không được giới thiệu, chắc có lẽ không ai nghĩ người đàn ông chân chất, giản dị và có phần hơi “nông dân” đứng trước mặt mình lại đang vận hành chuỗi thực phẩm sạch lớn nhất nhì Hà Nội.

Sinh năm 1974 tại Nam Đàn, Nghệ An, anh Chiến đã quyết định trở về nước làm chuyên gia nông nghiệp cũng như tư vấn dự án nghiệp cho các tổ chức phi chính phủ sau khi tốt nghiệp thạc sĩ về quản lý nông nghiệp tại Đại học Larenstein (Hà Lan).

Dường như chính sự tiếp xúc này đã làm đầy thêm sự yêu mến và nặng lòng của anh Chiến với nghề làm nông, cũng như mang lại cho anh cơ duyên kinh doanh.

“Khi bắt đầu làm thực phẩm sạch Bác Tôm, tôi đang là một nhà tư vấn đơn thuần, đi tư vấn cho các dự án nông nghiệp. Tôi thấy rằng nhiều dự án nông nghiệp đầu tư rất nhiều tiền nhưng sau khi dự án kết thúc, bà con cũng nghỉ bởi không thể đưa sản phẩm ra thị trường với mức giá xứng đáng với công sức của chính họ bỏ ra”, anh Chiến chia sẻ.

Theo anh, các dự án mới chỉ đầu tư về kỹ thuật, cơ sở hạ tầng chứ chưa ai hỗ trợ về mặt thị trường. “Sau khi đi khảo sát thị trường về, tôi không thấy ai tiêu thụ rau hữu cơ hay thực phẩm sạch nên thấy mình cần phải tác động vào thị trường. Động lực thứ nhất xuất phát từ việc làm thế nào để một dự án bền vững hơn”, anh Chiến mỉm cười nhớ lại.

“Khi tôi ra làm, các dự án họ rất ủng hộ và cho đến bây giờ, tôi vẫn tham gia tư vấn, không chỉ giúp cho dự án xây dựng mô hình bền vững hơn mà còn đưa được những sản phẩm tốt về cửa hàng để một công đôi việc”.

Anh Chiến cho rằng “các dự án dù của Nhà nước hay tổ chức nước ngoài cần chú trọng đến yếu tố bền vững. Khi xây dựng dự án cần phải đưa các tác nhân thị trường vào thay vì cơ quan hỗ trợ kỹ thuật đơn thuần. Phải đưa đơn vị tiêu thụ vào đồng hành cùng dự án thì dự án mới bền vững được, đặc biệt là dự án về nông nghiệp”.

Người đứng đầu Bác Tôm cho biết sự xuất hiện của chuỗi thực phẩm sạch này cũng xuất phát từ chính nhu cầu của thị trường, từ chính nhận thức về ảnh hưởng to lớn của thực phẩm đối với sức khỏe.

“Đi đâu tôi hay mang đồ về tặng thì bạn bè hỏi mua ở đâu. Tôi đặt ra câu hỏi là tại sao mình không đi bán, tội gì mang tặng mãi. Sau đó tôi nghĩ bán cá nhân mãi thì không “ăn thua” nên quyết định ra mở cửa hàng”, anh Chiến hóm hỉnh chia sẻ.

Tại Bác Tôm, rau và thịt chủ yếu lấy từ vùng Lương Sơn, Sóc Sơn và Các Văn. Ngoài ra nguồn rau còn đến từ những vùng xa hơn nhằm bổ sung rau trái vụ và rau đặc sản như Mộc Châu hay Bắc Hà (Lào Cai).

“Người tiêu dùng Việt Nam thích nhìn thấy cửa hàng rau có nhiều chủng loại. Thực ra đây cũng là lợi thế của người Việt Nam khi họ ăn rất nhiều loại rau, rất tốt cho sức khỏe bởi nhiều loại rau sẽ bổ sung đa dạng các vi chất dinh dưỡng”, anh Chiến nhận định.

Đối với sản phẩm Bác Tôm, trái cây còn được lấy ở vùng xa hơn vì tính chất có thể bảo quản và vận chuyển được. Trái cây miền Bắc thì chủ yếu theo mùa vụ còn trái cây miền Nam có tính chất quanh năm hơn. “Chúng tôi thực hiện các chuyến thực địa trong miền Nam để giám sát, thu mua được những nguồn sản phẩm tốt nhất”.

Nỗ lực tháo gỡ từng khó khăn

Nhớ lại những ngày đầu tiên, anh Chiến trầm ngâm cho biết: “Trong 6 tháng đầu tiên, cửa hàng lỗ triền miên. Chúng tôi mất rất nhiều công sức để nói chuyện trực tiếp với khách hàng, truyền thông cho khách hàng về công việc mình đang làm để trang trải, để có thực phẩm sạch cho họ. Không chỉ vậy, Bác Tôm còn đầu tư tổ chức các chuyến tham quan, mời khách hàng cuối tuần đến trang trại”.

“Giai đoạn đầu, người tiêu dùng hầu hết chưa biết thực phẩm sạch là gì nên mất rất nhiều công sức để giải thích. Rất nhiều người đến cửa hàng hỏi thực phẩm hữu cơ là gì, có phải thực phẩm biến đổi gen hay không và họ nghĩ sang một ngạch hoàn toàn khác”.

Điều đáng mừng là sau 6 tháng vất vả, Bác Tôm dần có được lòng tin từ khách hàng và bắt đầu có lãi.

Chia sẻ về những ngày đầu kinh doanh, anh Chiến cho biết gia đình không ủng hộ và vợ thậm chí còn phản đối kịch liệt bởi lấy lương tư vấn nuôi cửa hàng đầu tiên.

“Thời gian đầu chưa có lãi thì phải bỏ tiền túi nhưng lúc mở rộng rồi thì mình không thể làm như thế, phải kêu gọi sự hợp tác. Khi thấy có dấu hiệu thành công, các đồng nghiệp vui vẻ đóng góp, tham gia làm cổ đông, san sẻ rủi ro và lợi nhuận chứ một mình không thể gánh vác được”.

Sự gắn kết với bà con nông dân là yếu tố giúp Bác Tôm có được các loại thực phẩm sạch, tươi ngon nhưng sợi dây ấy không tự nhiên mà có. Sự yêu mến, lòng tin được xây dựng lên nhờ những nỗ lực và tấm chân tình của anh Chiến.

“Khi mình đến với bà con, thuyết phục bằng lời không thì rất ít khi người ta nghe. Khi được đề nghị chuyển sang kiểu canh tác khác, người nông dân sẽ khó đồng ý bởi lý do phải đầu tư thêm chi phí, thêm lao động mà không biết sản phẩm có bán được không”.

“Nếu mình ko đưa ra cho họ “1 củ cà rốt” thì sẽ rất khó thuyết phục. Nhiều khi phải ký hợp đồng với người nông dân, thậm chí ứng một phần để họ đầu tư. Ví dụ như khi xây dựng một vùng rau thì phải xây vùng cách ly, khoan giếng nước chứ không được lấy nước từ sông, suối bởi những nguồn đấy có thể sạch nhưng không đảm bảo”.

Anh Chiến nhấn mạnh “khi người dân chưa thấy lợi ích ở đâu thì mình phải cho “con tin” vào đấy. Những khoản đầu tư đối với mình có thể vào vài triệu nhưng đối với người nông dân thì đôi khi là rất lớn”.

Hướng tới tương lai

Chia sẻ về con đường phía trước của Bác Tôm, ánh mắt anh Chiến ánh lên sự tự hào và hy vọng.

Anh cho biết, Bác Tôm trong thời gian tới sẽ tăng cường ứng dụng công nghệ vào sản xuất và giúp bà con ứng dụng nhằm giám sát chặt chẽ hơn quy trình sản xuất. Bên cạnh đó, chuỗi cửa hàng sẽ đa dạng sản phẩm, hướng đến các sản phẩm không chỉ đặc sắc hơn và chất lượng dinh dưỡng cũng tốt hơn.

Điều đặc biệt trong thời gian tới chính là Bác Tôm sẽ mang đến những sản phẩm tiện nghi hơn cho khách hàng, những sản phẩm gần với bàn ăn hơn.

“Khách hàng bây giờ rất bận, các chị em phụ nữ tan tầm là chạy ù về đón con xong chạy ù qua chợ nhặt rất nhanh. Họ về nhà cũng không có nhiều thời gian để nấu nướng chế biến nên mình chế biến cho họ càng nhiều càng tốt, càng gần bàn ăn càng tốt”, anh Chiến lý giải.

Ngoài ra, Bác Tôm sẽ gia tăng truyền thông cho khách hàng, tận dụng các chương trình, chính sách của nhà nước, đặc biệt là các chính sách mới để người sản xuất cũng như khách hàng tham gia nhiều hơn, để họ hiểu ngành này hơn thì chắc chắn sự ủng hộ sẽ cao lên.

Nhận định về thị trường thực phẩm sạch trong thời gian tới, anh Chiến “rất tin tưởng vào sự phát triển mạnh mẽ” bởi nhiều yếu tố.

Thứ nhất, Chính phủ cũng như xã hội ngày càng quan tâm nhiều hơn. Mới đây Nghị định 109 ban hành cho thấy sự ủng hộ với nông nghiệp sạch, đặc biệt là nông nghiệp hữu cơ khi có những nguyên tắc hỗ trợ cho bà con nông dân. “Tôi tin rằng đây là động lực lớn cho bà con tham gia nhiều hơn”.

Thứ hai là vấn đề truyền thông. Người tiêu dùng cách đây 9 năm, 10 năm gần như chưa biết thực phẩm hữu cơ là gì nhưng bây giờ thì rất nhiều người tiêu dùng thông thạo. Họ hiểu thực phẩm hữu cơ là gì, tốt cho sức khỏe như thế nào và lượng người am hiểu ngày càng gia tăng, tạo ra cú hích đối với nhu cầu.

Thứ ba là sự tham gia ngày càng tích cực của các cơ quan chứng nhận. Tuy vậy, điểm mấu chốt để người tiêu dùng tin cậy chính là việc xây dựng uy tín cho các cơ quan này.

“Người tiêu dùng lâu nay chủ yếu vẫn tin chứng nhận là của Nhà nước mà bản chất Nhà nước không thể can thiệp hết được mà tư nhân phải tham gia nhiều hơn. Tuy nhiên, người dân lại chưa có lòng tin nhiều đối với tư nhân nhưng dần dần phải thay đổi”.

“Tôi cho rằng các cơ quan truyền thông hiện nay phải làm thế nào để người tiêu dùng nắm bắt được cơ quan chứng nhận không nhất thiết phải là Nhà nước đâu mà có thể là tư nhân uy tin”, anh Chiến đề nghị.

Với kinh nghiệm nhiều năm tham gia các dự án nông nghiệp, người đứng đầu chuỗi Bác Tôm cho rằng quy mô sản xuất nhỏ, ruộng đồng nhỏ tại Việt Nam là yếu tố gây bất lợi cho quá trình phát triển nông nghiệp công nghệ cao.

Tuy vậy, những người sản xuất cũng như các doanh nghiệp hiện nay được tiếp cận thông tin rất nhiều, có sự hiểu biết về công nghệ nhiều hơn, từ đó thuyết phục dễ dàng hơn.

Không chỉ doanh nghiệp mà ngay cả các tổ chức lớn cũng cho thấy sự quan tâm đến lĩnh vực này, anh Chiến cho hay.

“Tầm tháng 6 năm ngoái, tôi nhận được 1 cuộc gọi từ Công ty tài chính quốc tế (IFC) và rất ngạc nhiên vì tôi không biết gì về ngân hàng. Tuy vậy sau khi trao đổi, hóa ra họ muốn làm về nông nghiệp. IFC lúc đó có một gói tín dụng muốn triển khai là Ứng dụng công nghệ cao thích ứng với biến đổi khí hậu vào nông nghiệp để nâng cao cả năng suất và chất lượng”.

Đây được xem là tín hiệu cực kì tuyệt vời khi những tổ chức tài chính nhìn ra tiềm năng của thị trường này để hỗ trợ, anh Chiến nhấn mạnh.

Lời khuyên khởi nghiệp cho những người đi sau

“Xuất thân là người nhà quê ra Hà Nội, tôi cũng bơ vơ, không hiểu biết nhiều về thị trường, nghề nghiệp, cũng mù mờ nhưng may sau đó lại vào nông nghiệp, vào ngành mình thích và đến giờ cũng không biết tại sao lại chọn nông nghiệp nữa”, anh Chiến nghĩ lại.

“Chẳng qua nghĩ mình xuất phát từ nông, giờ lên đây thì làm nông chứ có biết mình thích gì đâu”, anh Chiến cười hóm hỉnh.

“Các bạn trẻ bây giờ có nhiều thông tin, hãy đọc kỹ, hãy tạo nhiều mối quan hệ, tiếp xúc nhiều người, không chỉ bạn bè mà còn các bậc anh chị. Chính họ sẽ là những người cung cấp thông tin để mình hiểu ngành nghề hơn, từ đó biết thích cái nào”.

“Khi mình thích cái nào thì nên làm cái đó bởi thích thì mới thành công được, dù có sở trường, có tài năng nhưng thiếu đi niềm yêu thích thì cũng không thành công được”, anh Chiến nhấn mạnh.

Từ kinh nghiệm của một người từng trải, anh cho rằng: “Sau khi thích rồi thì phản chiếu lại bản thân, phải có kỹ năng một chút bởi không có tài năng nhưng nếu cũng không có kỹ năng gì thì cũng không được”.

“Không nhất thiết cứ ra trường là phải tìm một công ty to đùng để làm. Đương nhiên doanh nghiệp to có lợi thế bởi bản thân không phải bỏ vốn liếng cũng như yêu cầu nguồn lực nhiều. Nếu mong muốn xây dựng những điều to lớn hơn thì đồng thời cũng phải mạo hiểm hơn, bỏ ra nhiều nguồn lực hơn, về cả thời gian lẫn tài chính”.

Theo anh Chiến, nông nghiệp sạch ở Việt Nam hiện vẫn còn ở giai đoạn rất sơ khởi khi nông nghiệp hữu cơ chiếm chưa đến 1% thị trường và thực phẩm an toàn thì chưa đến 10%. Đây thực sự là mảnh đất màu mỡ với những ai đang có ý định khởi nghiệp.